تقاطع مسیرهای تاریخی
قیصریه - سیواس - ارزروم
شهرهای سیواس و ارزروم به دلیل موقعیت‌های جغرافیایی خود در محل تلاقی مسیرهای باستانی تجارت مانند جاده ابریشم، میراث فرهنگی چندلایه را به رخ می‌کشند. این شهرها در نتیجه موقعیت‌های مهم و استراتژیک خود بین آسیا و آناتولی به عنوان مراکز مهم دینی نیز رونق یافتند.
ارگ ارزروم اولین بار توسط تئودوسیوس امپراتور بیزانس تاسیس شد. اسکان مداوم در منطقه، دلیل اصلی وجود بناهای مهم معماری و تاریخی در این شهر است. از بین این بناها می‌توان به اولوجامی (مسجد جامع)، مسجدی متعلق به قرن دوازدهم واقع در مجاورت مدرسه چیفته مناره (مناره دوقلو) که توسط فرمانروای خان‌نشینی سالتوکلو تاسیس شد و مسجد لالا پاشا که دارای سبک‌های معماری منحصر به فردی هستند، اشاره کرد.
لالا مصطفی پاشا صدراعظم سلطان سلیمان قانونی در قرن شانزدهم دستور ساخت مسجدی را داد که این مسجد به نام خود وی نامگذاری شد. مسجد لالا پاشا اولین مسجدی است که در دوره عثمانی در ارزروم ساخته شد و بعداً الگویی برای سایر مساجد عثمانی ساخته شده در این شهر گردید.
سایر آثار مهم دینی ارزروم که منعکس‌کننده ویژگی‌هایی از دوره‌های مختلف هستند، عبارتند از: سه اثر متعلق به دوره ایلخانیان (مدرسه چیفته مناره، مدرسه یاقوتیه و مدرسه احمدیه) و سه اثر مربوط به دوره عثمانی (مدارس کورشونلو یا فوزیه، پرویزاوغلو و شیخلر) است. در حالی که مدارس دوره ایلخانی در ارزروم، به شکل بناهای باشکوه مستقل ساخته می‌شدند، مدارس دوره عثمانی از ابعاد کوچکتری برخوردار بودند و به عنوان بخشی از یک مجتمع دینی طراحی می‌شدند.
بسیاری از لایه‌های فرهنگ ارزروم نشانه‌هایی از وجود میراث دینی غنی در آن است. کلیسای آهنگران که اکنون به عنوان مسجد فتحیه ارائه خدمت می‌کند و کلیسای روستای گز در قرن هجدهم ساخته شده‌اند. هنگامی که کلیسای آهنگران به مسجد تبدیل شد، تغییراتی در آن اعمال گردید: یک طاق محراب در دیوار جنوبی آن ساخته شد و منبری نیز داخل آن قرار گرفت.
مقبره امیر سالتوک به دلیل معماری و ویژگی‌های تزئینی آن در میان سازه‌های مقبره در ارزروم و آناتولی از جایگاه ویژه‌ای برخوردار است. بنای یادبود این مقبره که به دوران اولیه آناتولی مربوط می‌شود، با سایر آثار مقبره‌ای در آناتولی متفاوت است.
سیواس واقع در مسیر تاریخی جاده ابریشم، یک مرکز مهم علمی، تجاری، فرهنگی و تمدنی در دوران سلجوقیان آناتولی بود. در دوره سلجوقیان، زندگی دینی در سیواس بسیار پرجنب و جوش بود.
مدارس سلجوقی که از مشهورترین مراکز آموزش عالی آن دوره بودند، فقط علوم دینی تدریس نمی‌کردند. آنها همچنین علوم سکولار مانند منطق، ریاضیات، تاریخ، فلسفه، پزشکی و شیمی را نیز تدریس می‌کردند. این مدارس به عنوان بخشی از مجتمع‌های دارای مساجد و دیگر بناهای مرتبط ساخته شدند.
گروه ساختمانی معروف به مسجد و بیمارستان (دارالشفا) دیوریغی مجموعه‌ای متشکل از یک مسجد، بیمارستان و مقبره است. این مجتمع که متعلق به قرن سیزدهم است، توسط مورخان هنر با عنوان "معجزه دیوریغی" یا "الحمرا آناتولی" توصیف می‌شود و در سال 1985 در فهرست میراث فرهنگی یونسکو قرار گرفت. نقوش باشکوه، به ویژه درها و ستون‌ها که در بسیاری از نقاط مجتمع به چشم می‌خورد، توسط استادانی از اخلاط و تفلیس ساخته شده و نادرترین و بهترین نمونه‌های سنگ‌تراشی هستند.
مدرسه چیفته مناره (مناره دوقلو) یکی از سازه‌های نمادین سیواس با دو مناره است که به دستور شمس‌الدین جوینی وزیر ایلخانی در سال 1271 ساخته شده است. یکی از مهمترین ویژگی‌های این ساختمان داشتن بلندترین درب سنگی در آناتولی است.
گؤک مدرسه یکی از مهمترین آثار سلجوقی منطقه، در تربیت بسیاری از دانشمندان نقش مهمی داشته است. امروزه ساختمان اصلی مدرسه با دروازه تاج باشکوه و سنگ‌تراشی های تزئینی خود به عنوان یک موزه در انتظار بازدیدکنندگان است.